Đồ sứ ký kiểu Vệt Nam thời Lê Trịnh- một góc văn hóa Thăng Long

“Đồ sứ ký kiểu Việt Nam thời Lê- Trịnh” ( 1533-1788 ) là cuốn sách của nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn, NXB Văn nghệ, song ngữ Việt Anh…Đây là một món quà tặng thủ đô Hà Nội nhân đại lễ 1000 năm Thăng Long – Hà Nội.

Nhà Nghiên cứu cổ vật học, đặc biệt là đồ sứ ký kiểu Việt Nam ( Đồ sứ Việt Nam đặt hàng của nước ngoài ) Trần Đình Sơn, phó ban văn hóa TW, giáo hội phật giáo VN, qua cuốn sách: “Đồ sứ ký kiểu Việt Nam thời Lê- Trịnh( 1533-1788 )”. Đã triển lãm bằng hình ảnh bộ sưu tập những đồ sứ cổ được dùng trong cung vua, phủ chúa thời ấy. Công trình phác họa một góc văn hóa Kinh thành Thăng Long hơn 400 năm trước theo một chiều khá lý thú, thông qua nghệ thuật trang trí trên các vật dụng sứ ký kiểu. Mỗi hình ảnh là một câu chuyện, vì qua đó biết vật nào dùng cho Vua, Chúa, vật nào thì dùng cho hoàng thân quốc thích, và các quan lại theo phẩm hàm thì dùng vật dụng trang trí ra sao…

Ngay từ phần “dẫn nhập”, tác giả đã tóm lược một đoạn lịch sử nhiều thăng trầm và biến động suốt từ thế kỷ XV-XVIII đến trước thời Tây Sơn và nhà Nguyễn, Trịnh bại- Lê vong, để dẫn dắt người đọc đi sâu tìm hiểu đồ sứ trong nội phủ- kho của Vua, Chúa có gì lạ.
Đặc biệt và hấp dẫn nhất của cuốn sách chính là phần sưu tầm những đồ sứ ký kiểu được ghi chữ “ Nội Phủ”- kho tàng của Vua- thị trung, thị hữu, thị đông, thị đoài, thị nam, thị bắc và “Khánh xuân”.

Nội phủ thị trung: Được dùng trong chính điện, trang trí đặc biệt dành cho vua, chúa là rồng 5 móng bay lượn giữa mây lành và sóng nước: lưỡng long chầu nguyệt, hay tường vân- mây lành, mỹ nhân- người đẹp, sơn thủy – phong cảnh…

Khánh xuân thị tả: Dùng cho cung điện bên trái, Biểu tượng trang trí là rồng 5 móng với 1-2 kỳ lân bay giữa mây và nước như long lân khánh thọ, độc long hiến thọ…
Nội phủ thị hữu: Được dùng cho cung điện bên phải,. Biểu tượng trang trí chính là rồng, phượng; long phượng khánh thọ, long phượng trình tường, long phượng hí châu…

Nội phủ thị đông : dùng cho cung điện phía đông. Thường trang trí rồng , lân, chim, hoa như long lân khánh hội, song lân hí thủy, hỷ báo xuân quang…
Nội phủ thị đoài : Cho cung điện phía tây, thường lấy hình phượng và phong cảnh, nhân vật.
Nội phủ thị nam : Dùng cho cung điện phía nam, có các hình vẽ như hoa sen, côn trùng , lau lách, các đề tài cát tường, đăng khoa…
Nội phủ thị bắc : Vật phẩm dành riêng cho cung điện phía bắc, biểu trưng trang trí là hoa mẫu đơn và bướm, phong cảnh, nhân vật, tứ dân – tứ thú ( ngư , tiều, canh, độc ).

Trong cuốn sách, ngoài bộ sưu tập đồ sứ cổ dùng trong cung vua, phủ chúa “ chính thống”, theo niêm chế, qui định trong lễ nghi, còn có một bộ sưu tầm khác về đồ sứ hảo hạng có hiệu đề chữ Thọ, Trân ngoạn đang còn tranh cãi, chưa thống nhất được quan điểm.

Tuấn Anh- Phương Nam