14/09/2025 8:34:53 | Print

Ngày 7 tháng 9 năm 2025, các thân tộc gồm ông Bỳ Văn Tứ ( Trịnh Tứ) , ông Trịnh Tuấn Dũng và bà Trịnh Thị Xuân Dung đã đến dâng hương nhà thờ họ Trịnh ở Đa Sỹ ( Hà Đông , Hà nội), nơi thờ danh y Trịnh Đôn Phác thời vua Lê […]

Ngày 7 tháng 9 năm 2025, các thân tộc gồm ông Bỳ Văn Tứ ( Trịnh Tứ) , ông Trịnh Tuấn Dũng và bà Trịnh Thị Xuân Dung đã đến dâng hương nhà thờ họ Trịnh ở Đa Sỹ ( Hà Đông , Hà nội), nơi thờ danh y Trịnh Đôn Phác thời vua Lê Hiển Tông ( 1740 – 1786).

Đoàn đã được ông thủ từ Trịnh Hữu Nở và các vị trong Ban Quản lý khu di tích cùng chiêm bái và giới thiệu di sản của Ngài  Trịnh Đôn Phác – một danh y nổi tiếng lưỡng quốc Đại Việt và  Đại Thanh.

Theo sử sách và gia phả họ Trịnh ở Đa Sỹ, cụ Trịnh Đôn Phác  thi đậu y khoa năm Tân Dậu (1741). Ngài không những có tài chữa bệnh mà còn có công bổ sung, hoàn thiện các phương thuốc của danh y Hoàng Đôn Hòa trong sách “Hoạt nhân toát yếu” , được triều đình cử giữ chức Tả trung cung Thái y viện Thủ phiên. Khi triều đình nhà Đại Thanh cử sứ giả sang Đại Việt nhờ triều đình nhà Lê tìm danh y chữa bệnh hiểm nghèo cho  vua Càn Long và một cách cách, Thủ phiên Thái y viện Trịnh Đôn Phác được cử sang Trung Quốc thực hiện công việc đầy thử thách mà các danh y của Thái y viện nhà Đại Thanh còn đang bó tay.

Sau khi chữa khỏi bệnh cho Hoàng đế và cách cách nhà Đại Thanh, vua Càn Long phong chức cho Thủ phiên Thái y viện Trịnh Đôn Phác là“ Lịch thế y” và muốn giữ lại làm quan trong Thái y viện của triều đình Trung Quốc. Ngài Trịnh Đôn Phác  xin về Đại Việt , được vua Càn Long ban thưởng vàng bạc và một số kỷ vật bao gồm: một mũ xung thiên bằng đồng, một đôi hia bằng đồng, một áo cẩm bào và một bộ chóe bằng sứ. Ngài Trịnh Đôn Phác tâu rằng, công chữa bệnh là thuộc về sư phụ đã có những phương thuốc hay, và xin Hoàng đế ban tặng( truy tặng) cho danh y Hoàng Đôn Hòa. Tương truyền, vua Càn Long đã làm đàn tế vọng, tạ ơn danh y Hoàng Đôn Hòa, đồng thời cho gửi các quà tặng sang Đại Việt, đặt trong Miếu thờ danh y Hoàng Đôn Hòa ở làng Đa Sỹ, kinh đô Thăng Long.

Danh y Trịnh Đôn Phác không những đã làm rạng danh nền y học của nước Đại Việt, mà còn là một tấm gương sáng về đạo lý tôn sư trọng đạo, truyền cảm hứng cho các thế hệ trí thức muôn đời.

Nhà thờ cụ Trịnh Đôn Phác cũng là từ đường dòng họ Trịnh Hữu ở Đa Sỹ đã được các hậu duệ tôn tạo trên nền cũ và đã được công nhận là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp thành phố từ năm 2012. Tác phẩm văn học “ Trịnh Hữu tàng thư” của Nhà xuất bản Hội nhà văn năm 2012 giới thiệu những di sản của cụ Trịnh Đôn Phác cũng như của dòng họ Trịnh ở đây.

Đặc biệt, phải kể đến kho sách cổ, gồm 105 cuốn sách y dược, 53 cuốn sách giáo khoa, 17 cuốn sách địa lý, phong thủy, tử vi, tướng số,11 cuốn sách văn học, 9 cuốn sách lịch sử, 3 cuốn sách tang chế và 4 cuốn sách tục lệ. Bên cạnh đấy là gia phả các chi họ Trịnh hậu duệ của cụ Trịnh Đôn Phác mà quê gốc của cụ ở vùng Thiên Vực, Thanh Hóa. Tại Thiên Vực ( nay là Thọ Vực) , còn có ngôi mộ tổ của Đại Vương Trịnh Ra, một danh nhân họ Trịnh thế kỷ thứ 9 ( năm 866 thời Cao Biền – nhà Đường ) được dân chúng tôn thờ trong 72 đền thờ dọc hai bên bờ sông Mã.

Ông thủ từ đón đoàn ở cổng nhà thờ họ Trịnh Đa Sỹ

Bảng xếp hạng nhà thờ họ Trịnh và danh y Trịnh Đôn Phác là Di tích LSVH cấp thành phố Hà Nội( ảnh: BVT) .

Cùng các vị trong Ban Quản lý vào dâng hương nhà thờ họ Trịnh và danh y Trịnh Đôn Phác( ảnh: Xuân Dung)  

Sau đó, các vị trong Ban Quản lý di tích cùng đến dâng hương Miếu thờ danh y Hoàng Đôn Hòa. Theo thần tích, hồi đầu nhà Lê trung hưng, Hoàng Đôn Hòa thi đậu Giám sinh rồi ẩn cư dạy học, rất tinh thông nghề y. Do có công chữa khỏi bệnh cho công chúa Phương Anh, ông được vua Lê gả con gái cho và muốn vị Phò mã làm việc trong Thái y viện. Nhưng ông và công chúa xin về quê Đa Sỹ sinh sống, tiếp tục chữa bệnh .

Tại đây bà đã cùng Hoàng Đôn Hòa lập “Lâm Dương quán” tìm những phương thuốc hay chữa bệnh cho bách tính. Dưới thời vua Lê Thế Tông (1574) Hoàng Đôn Hòa được cử làm Điều hộ lục quân, đi dẹp quân Mạc ở Thái Nguyên. Thành công trở về, ông được thăng chức Thị nội Thái y viện thủ phiên (người đứng đầu Thái y viện) và được phong tước Lương Dược hầu. Hơn 40 năm hành nghề, ông cùng vợ chuyên chú nghiên cứu sử dụng cây thuốc Nam để chữa bệnh cho người Nam. Ông biên soạn sách “Hoạt nhân toát yếu” tổng kết hơn 200  phương thuốc hay cứu người.

Sau khi ông tạ thế, nhân dân Đa Sĩ lập miếu, tạc tượng thờ làm Thành hoàng làng. Miếu thờ danh y Hoàng Đôn Hòa nằm ngay bến sông Nhuệ Giang. Trong Miếu, còn lưu giữ 40 đạo sắc phong của các triều đình nhà Lê trung hưng, nhà Nguyễn cùng những bảo vật của vua Càn Long nhà Đại Thanh gửi tặng tạ ơn thầy trò danh y Hoàng Đôn Hòa, Trịnh Đôn Phác.

Các thân tộc  họ Trịnh được ông thủ từ đón dâng hương Miếu thờ danh y Hoàng Đôn Hòa tại Đa Sỹ ( ảnh: Tuấn Dũng) . 

Mũ xung thiên bằng đồng đặt trên long ngai( ảnh: Tuấn Dũng)     Đôi hia bằng đồng trên ban thờ( ảnh: Tuấn Dũng)

Hà Nội tháng 9/2025

Trịnh Thường Dân